De oudsten in het dorp

Er zijn hier lang niet zoveel oude mensen als kinderen. Oud worden is al een hele prestatie, want velen halen de ouderdom niet. De ouderen worden met veel meer respect tegemoet getreden dan in Nederland. Toen jaren geleden mijn moeder in Darsilami was voelde ze zich de koningin van het dorp, iedereen kwam haar begroeten en behandelde haar met veel egards.
In het gewone leven gaat het natuurlijk een beetje minder, maar algemeen is wel dat je naar ouderen luistert en hun raad serieus neemt. Als de oudste van een familie je vraagt te komen doe je dat ook direct, al is het een onderbreking van waar je mee bezig bent, hoe belangrijk ook.
Tabo heeft een oom in een ander dorp, een broer van zijn vader. Hij noemt hem “my father”, want alle broers van je vader zijn ook je vader en alle zussen van je moeder zijn ook je moeder. Een enkele keer vraagt deze “father” wel eens of Tabo bij hem komt. Als ik dan tegensputter omdat we net iets anders zouden doen, zegt hij: “Maar het is mijn vader, ik moet naar hem toegaan om te horen wat hij mij te zeggen heeft.”
Mijn buurvrouw Mbafa Jatta is wel erg oud, de oudste van het dorp, denkt men. Een tijd geleden hebben we eens uitgerekend hoe oud ze ongeveer moet zijn. Eerst alle kinderen opgeschreven die ze heeft gehad en ook de kinderen die overleden zijn toen ze nog heel klein waren. Naar aanleiding van wat ze vertelde is ze in een tijd getrouwd dat het gewoon was als meisjes wat rijper en ouder waren voor ze trouwden, zo tussen de 18 en 21 jaar! Al met al moet ze iets van 95 jaar zijn. Ze ziet erg slecht, maar kan haar weg goed vinden in en om huis. Tot voor kort maakte ze bezempjes van de nerven van palmblad, maar nu ziet ze daar te weinig voor. Wel wordt ze boos op haar schoondochter als die haar kamer veegt en rommel weggooit. Ze denkt dan dat er wat is gestolen, omdat ze het niet kan vinden. Soms moet Tabo erbij komen om alles te sussen.
Mbafa heeft helemaal eeltige voeten, ze loopt altijd zonder schoenen. Ze zou er nu maar over struikelen, ze is niet anders gewend en vaart er wel bij. Met gebogen rug loopt ze nog goed en ze moet vreselijk lachen als ik haar bij de hand neem om een stoepje af te gaan. Ze komt regelmatig bij me om brood en thee te halen of een paracetamol als haar rug teveel pijn doet. Soms masseer ik haar rug een beetje. Elke keer als ik in november terugkom in Darsilami ben ik blij dat ze er nog is.
Als er bij de katholieken in het dorp iemand is overleden die heel erg oud is geworden dan wordt er drie avonden lang gedanst en muziek gemaakt om te vieren dat iemand zo lang heeft mogen leven. De moslims hebben die gewoonte niet.
Veel oude mensen gaan gewoon door met werken. Hier geen vervroegd pensioen, helemaal geen pensioen zelfs. Wel kinderen die voor je horen te zorgen als je het zelf niet meer kan. Toen ik hier eens vertelde dat in Nederland veel ouderen allemaal samen in een groot huis wonen waar anderen voor hun zorgen en waar de kinderen soms wel soms niet zo vaak op bezoek komen, waren ze helemaal ontdaan. Ze dachten niet dat dat een goed idee was. Kinderen horen zelf voor hun ouders te zorgen, zij hebben ook veel voor jou gedaan.

Pa Sanna, een man van achter in de 70, werkt regelmatig op zijn farm, met cashew- , sinaasappel- en mangobomen. Dikwijls kom ik langs zijn huis, waar hij flessen met colanoten op een tafeltje voor zich heeft uitgestald. Zelf zit hij in een makkelijke stoel erachter. Vaak heeft hij gezelschap van leeftijdgenoten. Colanoten zijn heel bitter en opwekkend, zoals koffie. Je krijgt er bruine tanden van. Vooral veel oude mensen vinden het lekker. Verder worden colanoten ook gebruikt voor allerlei ceremonies, zoals naamgevings- en huwelijksceremonies. Als er colanoten naar de familie van de vrouw zijn gestuurd weet men dat het de man ernst is en dat de onderhandelingen over de bruidsschat kunnen beginnen.
Pa Sanna heeft veel kinderen, ook in het buitenland, die als het nodig is zeker wat bijdragen voor de familie in Darsilami. Zijn beide vrouwen zijn in de afgelopen twee jaar aan ziekte overleden, ook zijn tweelingzus, die vorig jaar bij hem woonde omdat ze ziek was. Een tweeling heeft altijd speciale namen, zoals in dit geval: Sanna (de jongen) en Adama (het meisje). Zijn het 2 jongens dan heten ze vaak Sanna en Seiny, 2 meisjes heten Adama en Awa. Adama is overigens ook een jongensnaam. De schoondochter Awa kookt nu voor Pa Sanna en een paar kinderen die nog op de compound (het erf van de familie) zijn.
Als er iets belangrijks gedaan of besproken moet worden in het dorp is Pa Sanna er ook bij, als een van de notabelen. Evenals bij moslimfeesten en andere belangrijke gebeurtenissen.
Doorgaan met de dagelijkse bezigheden houdt de oudere mensen actief en fit.
Natuurlijk is het een ander verhaal als iemand ziek of gehandicapt wordt. De familie wacht vaak te lang met naar een dokter of ziekenhuis in de stad te gaan. De kosten van transport en medicijnen is meer dan ze op kunnen brengen. Ook zoeken veel mensen eerst hun heil bij marabouts (die o.a. met koranteksten en voorspellingen uitkomst en oplossingen aanbieden) en traditionele genezers. Inmiddels is de zieke dan al zo ziek geworden dat de westerse geneeskunst ook geen hulp meer kan bieden. De reguliere ziekenhuizen zijn vaak overbezet. Deze week nog werd een erg zieke oudere man elke dag weer teruggestuurd naar huis, omdat er geen bedden vrij waren. “Kom morgen maar terug!” zeggen ze dan doodleuk. Alleen al het vervoer elke dag over deels hobbelige wegen is een aanslag op zijn leven.
De privé-klinieken zijn anders, maar daar heeft de gewone man al helemaal geen geld voor.
Tabo en ik springen via onze stichting nogal eens bij in het vervoer naar ziekenhuis/dokter en het kopen van medicijnen.
En dan te bedenken dat ik straks weer terug ga naar het Dr Sarphatihuis in Amsterdam, waar alle ouderen omringd zijn door verpleegkundigen en elke verslechtering onmiddellijk gerapporteerd wordt aan een arts die direct actie onderneemt.
Ik vergelijk niet zo vaak. De situatie is zo totaal anders. Belangrijk hier is om mensen te stimuleren op tijd naar een dokter te gaan, dat kan erger voorkomen.

Ik schrijf dit verhaal eerst op mijn laptop in Darsilami. In etappes, omdat elke keer de batterij leeg is die dan weer ’s nachts op Tabo’s compound (waar een generator is) wordt opgeladen. Daarna hevel ik alles over op mijn memoriestick, ook de foto’s die ik erbij wil zetten. Met memoriestick ga ik dan naar Serekunda of Banjul (toch bijna 2 uur met openbaar vervoer) en zoek een betrouwbaar internetcafé waar ik alles op deze site zet. Dit kost ook weer uren, internetten gaat niet snel hier. Al met al ben ik dan meer dan een dag bezig om dit bericht rond te krijgen. Zo gaat dat nou eenmaal hier. Tijd lijkt niet te bestaan.

Met mijn nicht Greet die in het bestuur van Stichting Darsilami zit en haar vriendin Janny zijn we langs diverse plaatsen geweest waar de stichting iets gedaan heeft of misschien zal doen. In Macouda/Dombondir hebben we op de basisschool gekeken naar de schoolbanken die verspreid over diverse klassen intensief gebruikt worden. Binnenkort zullen er nog 30 afgeleverd worden.
In Macouda hebben ze een plattegrond getekend voor een mogelijk cementen gezondheidscentrum. Wij gaan later de begroting maken.
Een stuk van de omheining voor de groententuin voor de vrouwen ligt al in Darsilami. Met de ossenwagen kunnen ze het verder vervoeren. Wij zorgen voor de speciale spijkers waarmee ze het gaas op houten palen kunnen bevestigen. Het moet wel door een vakman gebeuren, ook daar is geld voor (een apart project van de Belgen, Dimbalma, die jaarlijks komen).
Ook zijn we naar de werkplaats geweest in Lamin, precies de andere kant op, om te zien hoe de frames van de schoolbanken worden gemaakt. En naar Bajiran, een dorp op 6 km van Darsilami, waar de kleuterschool nog steeds geen onderdak heeft. De dorpelingen hebben lemen muren neergezet. Misschien kunnen we helpen met de deuren en ramen en hen stimuleren de spanten van het dak en palmbladeren er gauw op te krijgen, voor de nieuwe regentijd eraan komt. Wie weet is er een mogelijkheid de 2 kleuterleiders een cursus van 3 maanden op het “college” in Brikama te laten volgen, zodat ze wat meer met de kleuters kunnen doen. Ze hebben helemaal geen scholing en dat is niet bijzonder hier. “Teachers” van een kleuterschool worden zelden betaald, het is veelal vrijwilligerswerk.
Nog een kleuterschool bezocht in Manduar, een dorp ook hier in de buurt, met een erg actieve vrouw als hoofd, met uitgesproken ideeën, heel leuk om te zien hoe ze met heel weinig toch veel doet.

In een van mijn vorige berichten schreef ik al over Alice Spijker en Sander Boertjes die met de Amsterdam-Dakar-Banjul challenge meededen en voor onze stichting hebben gereden. Ze hebben heel wat geld bij elkaar gereden! Heel mooi voor veel mensen hier. Ook besloten ze hun auto bij ons achter te laten, wat eerst helemaal niet de bedoeling was. De auto is van Sanders oom die, hoe bestaat het, mijn vroegere overbuurman was in Heino, Overijssel. Als alle papieren rond zijn zal de auto vrachten gaan vervoeren. Hoe en wat precies moeten we nog bepalen. Van Heino naar Darsilami, wie had dat vroeger gedacht!
Het was heel erg leuk om Sander en Alice met nog een paar anderen van de Challenge een paar dagen hier te hebben.
De vorige “challenge” auto van 3 jaar geleden, de gele pick-up (“Tya moto”) zal binnenkort hopelijk in zijn geheel verkocht worden ten behoeve van de stichting.

Allen die gereageerd hebben op mijn nieuwsbrieven en ook daarbuiten per mail: heel erg bedankt! Speciaal mijn nichtje Sanne die zelfs 2 x reageerde! Ik kom er niet altijd toe om iedereen apart te schrijven. Terug in Nederland kan ik makkelijker bellen en mailen.

Over een paar weken ga ik al weer terug. De tijd van nog-zoveel-willen-doen komt weer: alles goed achter laten, inpakken, regelen, opschrijven, afmaken, en ga zo maar door. Het blijft toch altijd weer lastig: afsluiten, weggaan, afscheid, nog niet helemaal met mijn gedachten in Nederland, maar vooralsnog erg hier aanwezig.

Ik ben nu in Banjul, alles voor elkaar, wat foto's en memoriestick betreft, maar de techniek weigert mee te werken! Geen enkele foto kan ik plaatsen! Zodra het wel is gelukt zet ik een berichtje op deze site.